Η έλλειψη επαρκών και απακριβωμένων πληροφοριών, καθώς και η σύνδεση του γεγονότος με τη μυθιστορία των "Κρητικών Γάμων" του Σπ. Ζαμπελίου(1871) , δημιούργησαν πολλές συγχύσεις και πλάνες για το χρόνο, τα αίτια, τους σκοπούς και την εξέλιξη των γεγονότων.
Οι νεότερες έρευνες φώτισαν κάπως το πρόβλημα και συνδέουν το κίνημα με την αντίδραση των αγροτικών και ποιμενικών πληθυσμών της Δυτικής Κρήτηςστις φορολογικές καταπιέσεις και τις διοικητικές αυθαιρεσίες των Βενετών.Ο αυτονομιστικός και εθνικός χαρακτήρας, που ενδεχομένως θα έπαιρνε το κίνημα στην εξέλιξή του , δεν πρόλαβε να εκδηλωθεί.
Από το 1523 εκδηλώθηκε στα Κεραμειά Χανίων φανερή ανταρσία με 600 ένοπλους.Το κίνημα επεκτάθηκε γρήγορα κυρίως στην περιοχή των Σφακίων, του Σελίνου και της ορεινής Κυδωνίας. Οι βενετικές αρχές δίστασαν στην αρχή να επέμβουν δυναμικά, περισσότερο από το φόβο τούρκικης επέμβασης και επιχείρησαν να επαναφέρουν τους επαναστάτες στην τάξη με απειλές και εκφοβισμούς. Η αποτυχία των ήπιων αυτών μέτρων οδήγησε αναπόφευκτα στην ένοπλη αναμέτρηση τον Οκτώβριο του 1527.Ο Γενικός Προβλεπτής Κρήτης Ιερώνυμος Corner κατόρθωσε μέσα σε ένα μήνα να καταστείλει την επανάσταση, μολονότι μικρές επαναστατικές ομάδες εξακολουθούσαν να δρουν ως τον Ιανουάριο 1528.
Η εκδίκηση των Βενετών υπήρξε, όπως πάντοτε, φοβερή και κεραυνοβόλα. Τα επαναστατημένα χωριά των Χανίων Κεραμειά ,Αλίκαμπος, Μεσκλά και Λάκκοι καταστράφηκαν.Οι αρχηγοί εξοντώθηκαν και όσοι πρόλαβαν να φύγουν σε απρόσιτα κρησφύγετα επικηρύχθηκαν. Ο Γεώργιος Καντανολέος επικηρύχθηκε με το ποσό των 1000 υπέρπυρων και συνελήφθη με προδοσία. 592 κάτοικοι των επαναστατημένων χωριών εξορίστηκαν και απαγορεύτηκε η εγκατάσταση νέων εποίκων στα χωριά αυτά. Ορισμένες οικογένειες, που θεωρήθηκαν ύποπτες για μελλοντικές ταραχές, εκτοπίστηκαν, μολονότι είχαν δηλώσει πίστη και υποταγή. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι η ομαδική απέλαση της μεγάλης οικογένειας των Κόντων. 1050 μέλη της οικογένειας αυτής εξορίστηκαν στα νησιά του Αιγαίου και στην Κ΄θπρο. Μερικοί απ αυτούς μπόρεσαν αργότερα ( μετά το 1536) να επανέλθουν στον τόπο τους και να ξαναχτίσουν τα χωριά τους, χωρίς όμως να πάψουν να θεωρούνται από τους Βενετούς κακοποιοί και ταραχοποιοί.Η γνώμη αυτή των Βενετών της Κρήτης διατηρήθηκε για πολλές δεκαετίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Γενικός Προβλεπτής της Κρήτης Φίλιππος Pasqualino αναφέρει στηνΕκθεσή του (1594) ονομαστικά τις οικογένειες που οι Βενετοί τις θεωρούσαν εξαιρετικά επικίνδυνες γαι τη δημόσια ασφάλεια: Είναι οι Κόντοι από τον Αλίκαμπο , οι Φούμηδες από ατ Κεραμειά , Οι Καντανολέοι από το Χριστγέρακο ( Κουστογέρακο ) , οι Μουσούροι και οι Σγούράφοι από τον Ομαλό, Οι Πάτεροι (πιο επικίνδυνοι από όλους, κατά την Έκθεση) κ.α.Πηγή : Ιστορία της Κρήτης, Θεοχάρη Δετοράκη , Ηράκλειο 1990 ( σε. 195 - 197 )
Ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος (Λευκάδα1815- Ελβετία1881) ήταν Έλληναςσπουδαίος ιστορικός και λογοτέχνης. Χαρακτηρίστηκε ο θεωρητικός της ιστορικής ενότητας αρχαίου, μεσαιωνικού και νεότερου Ελληνισμού και μαζί με τον Κ. Παπαρρηγόπουλοαποτελούν τους "Διόσκουρους" της ελληνικής ιστοριογραφίας του 19ου αιώνα.Γεννήθηκε στη Λευκάδα, από εύπορη και αριστοκρατική οικογένεια, απώτερης ιταλικής καταγωγής. Ο πατέρας του, Ιωάννης Ζαμπέλιος, ήταν δικαστικός και δραματικός ποιητής. Ο Σπυρίδων παρακολούθησε τη στοιχειώδη εκπαίδευση στην Λευκάδα και στην συνέχεια φοίτησε στο Νομικό Τμήμα της Ιονίου Ακαδημίας. Όταν αποφοίτησε από την Ιόνιο Ακαδημία μετέβη στην Ιταλία, όπου συνέχισε τις σπουδές του στα Πανεπιστήμια της Μπολόνιακαι της Πίζας. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του ταξίδεψε σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και στην Γερμανία, όπου στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργηςπαρακολούθησε παραδόσεις του Hegel, από τον οποίο επηρεάστηκε.
Επέστρεψε στην Ελλάδατο 1845και έμεινε στην Κέρκυρα. Εντάχθηκε στην πολιτική παράταξη των Μεταρρυθμιστών, συνεργάστηκε με τα έντυπά τους Το Μέλλονκαι Πατρίςκαι στις εκλογές του 1850υπέβαλε υποψηφιότητα με την παράταξη και εξελέγη βουλευτής Λευκάδας στην πρώτη Βουλή των Επτανήσων.
Τα χρόνια εκείνα άρχισε και το συγγραφικό του έργο που κάλυπτε κυρίως ιστορικά θέματα, με υλικό που είχε συγκεντρώσει από τα ταξίδια του στην Ευρώπη αλλά και στην Τουρκία. Το 1852δημοσίευσε έκδοση ελληνικών δημοτικών τραγουδιών, Άσματα Δημοτικά της Ελλάδος. Εκδοθέντα μετά μελέτης ιστορικής περί Μεσαιωνικού Ελληνισμού. Στην εκτενή εισαγωγή διατύπωσε την άποψη για την ενότητα του ελληνισμού από την αρχαιότητα μέχρι την σύγχρονη εποχή και εισηγήθηκε την τριμερή διαίρεση της ελληνικής ιστορίας σε αρχαία, μεσαιωνική και νέα. Αποτέλεσμα του ενδιαφέροντός του για την μεσαιωνική ιστορία ήταν και το επόμενο μεγάλο έργο του, Βυζαντιναί Μελέται. Περί πηγών Νεοελληνικής Εθνότητος από Η΄ άχρι Ι΄ εκατονταετηρίδος μ.Χ. (1857). Τα επόμενα χρόνια ασχολήθηκε και με την λογοτεχνία, σε επίπεδο κριτικής, με το κείμενο Πόθεν η κοινή λέξις τραγουδώ; Σκέψεις περί ελληνικής ποιήσεως, που αναφερόταν στην ποιητική του σολωμικούέργου, αλλά και ως λογοτέχνης, με τα Ιστορικά Σκηνογραφήματα (1860) και τους Κρητικούς Γάμους (1871).
Προς το τέλος της ζωής του (1870) εγκαταστάθηκε στο Λιβόρνοτης Ιταλίας. Πέθανε στο Ζουνκ της Ελβετίαςτο 1881.
Πηγή : Wikipedia
Εδώ ο σπουδαίος αυτός ιστορικός και λογοτέχνης περιγράφει στοιστορικό του μυθιστόρημα “Κρητικοί Γάμοι”. τα εξής :Επικεφαλής της επανάστασης ήταν ο Γεώργιος Καντανολέων ή Λισογιώργης, της βυζαντινής οικογένειας των Σκορδιλών, από το Χριστογέρακο. Ο Καντανολέων (ή Καντανολέος, στη νεοελληνική λαϊκή εκδοχή του ονόματος), μαζί με άλλους αρχηγούς της Δυτ. Κρήτης, του Φωτεινούς, τους Μουσούρους, τους Κόντους, τους Πάτερους, οχυρώθηκαν σε φρούρια που έχτισαν στην κοιλάδα Οφιδόσυρμα και στα Μεσκλά, έγιναν κύριοι της Κυδωνίας, του Σελίνου, των Σφακίων και μεγάλου μέρους της πεδιάδας των Χανίων, ανακήρυξαν ρετούρη το Γεώργιο Καντανολέο και άρχισαν να εισπράττουν φόρους για λογαριασμό της επαναστατικής κυβέρνησης. Ο Καντανολέων, αξιοποιώντας - κατά τη μυθιστορηματική εκδοχή της ιστορίας - το ειδύλλιο ανάμεσα στο γιο του Πέτρο και την κόρη του Βενετού άρχοντα Σοφία, πρότεινε στον Δαμολίνο να συμπεθερέψουν και να προωθήσουν από κοινού μια έντιμη συνθήκη με τη βενετική αρχή, που να εξασφαλίζει την ειρηνική συνύπαρξη. Ο Δαμολίνος δέχτηκε την πρόταση του συνοικεσίου, αλλά συνεννοήθηκε μυστικά με τις βενετικές αρχές και την κεντρική διοίκηση στο Χάνδακα, η οποία ετοίμασε και προώθησε στην περιοχή καλά εξοπλισμένο στρατό 2000 ανδρών, με ισχυρό ιππικό και αρχηγό τον Gabutio da Colalto. Οι Δαμολίνοι υποδέχτηκαν φιλόφρονα τον Καντανολέο με τους αρχοντορωμαίους και τη συνοδεία τους, 350 άνδρες και 100 γυναίκες, έγιναν μεγαλοπρεπείς γάμοι στη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Αλικιανού και ακολούθησε μέσα σε γενική ευφορία, το καθιερωμένο γαμήλιο κρητικό γλέντι, με τραγούδια, χορούς και άφθονο κρασί, στο οποίο οι Βενετοί είχαν φροντίσει να βάλουν ισχυρό υπνωτικό. Τις πρώτες πρωινές ώρες και ενώ όλοι οι Κρητικοί, άνδρες και γυναίκες ήταν αναίσθητοι, δόθηκε σήμα στο βενετικό στρατό, που έκανε έφοδο και συνέλαβε τους επαναστάτες, οι οποίοι δεν κατάλαβαν πώς βρέθηκαν δεμένοι και γελούσαν, νομίζοντας πως τους έκαναν αστείο οι δικοί τους. Το πρωί, μπροστά στο δικαστήριο των Βενετών, ο Γεώργιος Καντανολέων, ντυμένος με κόκκινη στολή, απάντησε περήφανα πως ασκούσε τα καθήκοντά του ως εκπρόσωπος των προηγουμένων αρχόντων της Κρήτης, των Βυζαντινών. Οι Βενετοί τον κρέμασαν αμέσως, μαζί με δυο γιούς του, σ' έναν πρίνο στην αυλή του πύργου στ' Αλικιανού, ενώ τους υπόλοιπους – ανάμεσά τους τους πιο επιφανείς από τους Μουσούρους, Κόντους και Πάτερους – αφού τους χώρισαν σε 4 ομάδες, τους κρέμασαν στην Πόρτα των Χανιών, στο δρόμο προς το Ρέθυμνο (ένα σε κάθε μισό μίλι), στο Χριστογέρακο και στα Μεσκλά. Αυτή ήταν η τραγική κατάληξη της επανάστασης του 1527 κατά των Βενετών, που ανέδειξε τον Καντανολέο σε τοπικό ήρωα. Τις σχετικές πληροφορίες διασώζει ο Ant. Trivan, από τον οποίο αντλεί και ο Σπυρ. Ζαμπέλιος την ύλη του ιστορικού του μυθιστορήματος. Νεότεροι ερευνητές, ο Στέργιος Σπανάκης και ο Ν. Ζουδιανός, βασισμένοι σε πηγές άγνωστες σε παλαιότερους μελετητές, τον Gerola και τον Ξανθουδίδη, οι οποίοι είχαν αμφισβητήσει την αλήθεια της διήγησης του Trivan, επιβεβαιώνουν την ιστορική βάση του μυθιστορήματος του Ζαμπελίου.
Πηγή : Εταιρεία Κρητικών Σπουδών, ΄Ιδρυμα Καψωμένου.
Στο Ηράκλειο Κρήτης υπάρχει η οδός Καντανολέων ( γενική πληθυντικού αριθμού) προς τιμήν της οικόγενειας του Γεώργιου Καντανολέων και όχι Καντανολέοντος όπως πολλές φορές αποκαλείται ο παραπάνω δρόμος . Είναι ο πεζόδρομος της οδού Ταγμ. Τζουλάκη που χωρίζεται στην μέση από την κάθετη οδό Χάνδακος και συνεχίζει πια σαν Κανατνολέων στο υπόλοιπο κομμάτι της .
