Ηράκλειο-Θεσσαλονίκη. Δυο βιβλία δρόμος!

Της Ελένης Μπετεινάκη

Είμαι από εκείνους τους λίγους ανθρώπους  που κουβαλάνε ακόμα στα ταξίδια τους βιβλία. Ανήκω σε εκείνη τη γενιά που ακόμα αντιστέκεται και μυρίζει το χαρτί, το φρεσκοτυπωμένο. Έχω απ΄όλα, κινητό, τάμπλετ, υπολογιστή, facebook, Instagramκι ας ακούω συχνά τον γιο μου να λέει πως είμαι του περασμένου αιώνα. Όμως μιας και το βάρος πια  για τις αποσκευές στα αεροπλάνα υπολογίζεται σε  ευρώ, παίρνω μαζί μου μικρά αναγνώσματα, όσο κρατάει συνήθως ένα ταξίδι…

Στην ανήφορα για τη Θεσσαλονίκη είχα μαζί μου την Ξένη της Έλενας Αρτζανίδου. Από τις ελάχιστες φορές που η ορατότητα μου λόγω θέσεως ήταν απόλυτα περιορισμένη κι έτσι πραγματικά ρούφηξα το βιβλίο ίσαμε την τελευταία του λέξη, την ώρα ακριβώς που μας καλωσόριζαν στο αεροδρόμιο….

Ποια είναι όμως αυτή η Ξένη της Έλενας; Ίσως να είναι κι ίδια κάποτε. Ίσως να αντιπροσωπεύει όλα τα κορίτσια οικονομικών μεταναστών, ελληνόπουλα και μη. Θυμήθηκα τους δικούς μου συγγενείς, οικονομικοί μετανάστες στη δεκαετία του ΄50 στη Γερμανία, στη χώρα με τη σίγουρη δουλειά κι ας ήταν δύσκολα, όλα…Είναι η Ξένη, όνομα τελείως συμβολικό,  το κορίτσι της διπλανής γειτόνισσας που  μπορεί και να κοιτάμε καχύποπτα ή με οίκτο. Είναι η έφηβος που συγκρούεται με την μητέρα της αφού την ανάγκασε να  απαρνηθεί αγαπημένα πρόσωπα, φίλες και συγγενείς για να μπορέσουν και οι δύο να επιβιώσουν. Είναι το κορίτσι που απομακρύνεται από την πολυαγαπημένη του γιαγιά, που στη συνέχεια χάνει  αφού εκείνη πεθάνει χωρίς να μπορέσει να την αποχαιρετήσει. Είναι το κορίτσι που θα επαναστατήσει στα πρέπει και θα προσπαθήσει με τρομερό κίνδυνο της ίδιας της της ζωής να φύγει από τον τόπο της προσφυγιάς και θα αναζητήσει τον πάτερα του που δεν γνώρισε πότε και ζει σε μια άλλη χώρα.

Μεγάλες αλήθειες, μοναδική πλοκή το νέο εφηβικό μυθιστόρημα της Έλενας Αρτζανίδου. Ο Ρήνος ποταμός, μια αλληγορία στη ζωή της Ξένης. Ένα ζωντάνεμα, σαν να  θέλει να πιαστεί κάποιος από τις ρίζες των δέντρων του για να μην χαθεί στην χειμαρρώδη του πορεία. Φουσκώνει, θυμώνει, σαρώνει ό,τι βρει στο πέρασμά του ο ποταμός λόγω της δυνατής βροχής. Βρυχάται το νερό, αγριεύει, απειλεί, σωπαίνει και ησυχάζει στο τέλος, αφήνοντας σημάδια στο πέρασμά του και πληγές που μπορεί και να μην κλείσουν ποτέ. Φουρτούνες ψυχής, αδιέξοδα νεανικών πόθων, καταπιεσμένα συναισθήματα, Ανθρώπινες σχέσεις, μάνας, κόρης, πατέρα που δεν ήταν ποτέ παρών στη ζωή ενός κοριτσιού κι ας τον είχε τόση ανάγκη. Σημαντικό πρόσωπο της οικογένειας η γιαγιά, το ασφαλές λιμάνι, η πολύχρονη εμπειρία, ο βράχος στα δύσκολα.

Μονορούφι το διάβασμα του βιβλίου. Πρόκληση για κάθε νέο τα νοήματα, η πλοκή και εξέλιξη της ιστορίας. Σαν δυνατή γροθιά στο στομάχι για να ξυπνήσουμε, να νοιώσουμε και να καταλάβουμε το εσωτερικό πάλεμα της ψυχής ενός νεαρού παιδιού. Την πάλη με το εαυτό του, την αγωνία του που να ανήκει, τους φίλους που είναι ότι πιο σημαντικό σε τέτοιες ηλικίες. 

Από τα αναγνώσματα που υποχρεούστε να  έχετε όλοι στις βιβλιοθήκες σας…

Κι υστέρα στο ταξίδι της επιστροφής στο νησί μας είχα στις αποσκευές μου εκτός από την αλησμόνητη συνάντηση με ένα συγγραφέα που αγαπώ πολύ το Γιώργο τον Χατζόπουλο που ζωντάνεψε με την πένα του τους πειρατές του Αιγαίου, ένα ακόμα δικό του βιβλίο, δώρο πολύτιμο.

 Βγερού γλύκα Φανού… Παράξενος τίτλος, με την πρώτη ματιά καρφώθηκα στην εικόνα του εξωφύλλου. Με κομμένη την ανάσα το διάβαζα. Ζούσα την κάθε στιγμή. Συγκλονιστική γραφή  για δυο Ελληνίδες που τις χωρίζουν δυο αιώνων ιστορία. Η Αγγελική, η σύγχρονη εγγονή ή δισέγγονή της ηρωίδας του βιβλίου, κι εκείνη η μοναδική Βγερού της Χίου, της Ελλάδας, του κόσμου, η πονεμένη κι αδίστακτη  γυναίκα που μαθαίνει να ζει ξανά και ξανά και ξανά…

Βγερού, ένα κορίτσι που επέζησε από τη σφαγή της Χίου. Μια ηρωϊδα πρότυπο, σύμβολο, θύμηση, αντοχή, κουράγιο, δύναμη, θέληση, ΓΥΝΑΙΚΑ! Ιστορία απίστευτη, η σφαγή της Χίου στα 1822, το ξεκλήρισμα των οικογενειών, θάνατος παντού, αίμα, σάρκες κομματιασμένα μέλη. Περιγραφές που κόβουν την ανάσα, εικόνες που σταματούν τον κτύπο της καρδιάς. Κι όσο και αν είναι προϊόν μυθοπλασίας το βιβλίο, καταλαβαίνεις διαβάζοντας το πως κάπως έτσι γίνανε τα πράγματα τότε. Και ανάμεσα σε όλη την μαυρίλα, την απονιά, το μίσος, τη λησμονιά ,το τέλος, τα αποκαΐδια βλέπεις τη ζωή  να σπαρταρά να ζήσει όσα περισσότερα μπορεί. Η Βγερού της Χίου, στα χαλάσματα, στη σπηλιά, στην Σμύρνη, στην επιστροφή. Μια γυναικά που ανασταίνεται με την πένα του Γιώργου Χατζόπουλου για να ταρακουνήσει τη δική μας μνήμη, την ιστορία μας, την καμένη γη των προγόνων μας, τα μαρτύρια, τα εγκλήματα πολέμου. Σφαγή, προσφυγιά, πόνος, επιβίωση, ανάσταση, πεπρωμένο, θύμηση…  Εικόνες που ζωντανεύουν μπροστά σου και γίνεσαι ένα με τον τόπο, το χρόνο, τα δρώμενα…

Σαν προσγειώθηκε το αεροπλάνο στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου από το απότομο ταρακούνημα επέστρεψα από το ταξίδι στο χρόνο. Δεν ήξερα που ακριβώς βρισκόμουν για αρκετά δευτερόλεπτα. Κοιτούσα γύρω μου παράξενα, συνειδητοποιώντας πως είχα διαβάσει ότι πιο συγκλονιστικό ανάγνωσμα ειχε πέσει στα χέρια μου, τον τελευταίο χρόνο. Το διάβασα ξανά και ξανά και χθες το βράδυ πάλι. Σαν να ‘θελα να μην ξεχάσω κι εγώ, σαν να ‘θελα να ζήσω αυτές τις δυο ζωές, να βοηθήσω την Βγερού να βρει την ταυτότητά της και την Αγγελική τις δικές της ρίζες, τον δικό της εαυτό.

Συγκλονιστική η νουβέλα του Γιώργου. Θα μπορούσα να γράφω πολλές ώρες για τούτο βιβλίο. Έψαξα στο διαδίκτυο κι είδα πως είχε ανεβεί τούτη η ιστορία σε παράσταση στη Θεσσαλονίκη, στην Αθήνα και σε πολλές ακόμα πόλεις της Ελλάδας. Πως η Βγερού ,στο θέατρο, έπαιρνε ζωή από την γυναίκα του Γιώργου, την Ελευθερία , που γνώρισα στο δικό μου ταξίδι στην πόλη τους,  κι είχε το πιο λαμπερό χαμόγελο και μοναδική αύρα. Πως το τραγούδι του τέλους της παράστασης ερμήνευσε μοναδικά ο Παντελής Θαλασσινός. Πως αγνοούσα την ύπαρξη ενός μικρού αριστουργήματος που όλοι, όλοι πρέπει να διαβάσουμε.

Μια νουβέλα – μαρτυρία, λέει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, για την ανθρώπινη αγριότητα. Μια διαμαρτυρία ενάντια στη βία καις τη σιωπή  της ανοχής που συνήθως την περιβάλλει.

Ψυχή που γιγαντώνεται. Μνήμη που πρέπει να μείνει ζωντανή. Αφήγηση καταλυτική!

Ακούστε το τραγούδι της παράστασης εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=6YlxLuzaQ2I

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ στις 29 Ιουλίου 2019: https://www.patris.gr/2019/07/29/irakleio-thessaloniki-dyo-vivlia-dromos/