Μάιος ο μήνας των δοξασιών, των προλήψεων ,των αντιφάσεων ,των χρωμάτων, των «αόρατων βλαπτικών δυνάμεων », των λουλουδιών ,των μυστικών, των μαγικών ,των κοινωνικών αγώνων της εργατιάς ,της ζωής, της εξοχής ,του τέλους του χειμώνα αλλά και η αρχή των νέων πραγμάτων .Τα σύμβολα, τα παρατηρήματα και οι συνήθειες μοιάζουν αμέτρητα. Ο μήνας που η φύση ξυπνά κι όμως οι άνθρωποι τον πρόσεχαν πολύ από τα πολύ παλιά χρόνια γιατί …Ο Μάης κρύβει μυστικά …!!!
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή :
Μάιος λοιπόν, ο τρίτος μήνας της Άνοιξης, το ξεκίνημα της νέας ζωής. Κανείς όμως δεν παντρεύεται εκτός από τους …γάιδαρους και τους βασιλιάδες. Όποιος ενωθεί με τα δεσμά του γάμου μπορεί να μην στεριώσει γιατί ο μήνας αυτός είναι άρρηκτα δεμένος με ανεξέλεγκτες δράσεις βλαπτικών ενεργειών που σχετίζονται με τον θάνατο.
Τι συνηθίζουν όμως οι άνθρωποι τούτη την μέρα να κάνουν;
Πρώτα από όλα προσέχουν να μην φυτεύουν τίποτα. Ειδικά το φύτευμα ή μεταφύτευμα των βασιλικών που είναι βοτάνι μυριστικό και στολίζει αυλές και τάφους. Πίστευαν πως τα πνεύματα και οι ψυχές των ανθρώπων επιστρέφουν στη γη τούτον τον μήνα και ανοίγοντας λάκκους είναι σαν να τις ανασκαλεύουν.
Δεν αγόραζαν ποτέ ζώα για την εργασία τους τον Μάιο.
Συλλέγουν μόνο βότανα, 40 στον αριθμό , που τους προστατεύουν από τα μάγια. Απήγανος, χαμομήλι, άνθη μολάχας, χόρτα , άνιθος, μαρούλι, γαλατσίδα αρωματικά φυτά κι έτσι φτιάχνουν ή έφτιαχναν τον « Μαγιολύτη ή μαγιοδέντρι ή σαρανταβότανο» που ήταν εθιμικό παρασκεύασμα που προσφερόταν σε όλη την αγροτική οικογένεια μαζί με αμύγδαλα, μέλι και γάλα σε μικρές ποσότητες .Το έφτιαχναν από την προηγούμενη μέρα, το αστροφέγγιζαν και το πιναν πρωί πρωί κι έτσι όλα τα κακά παραμερίζονταν .
Καμιά κοπέλα δεν αρχινούσε καινούργιο κέντημα , πλεκτό ή υφαντό γιατί δεν θα το χρησιμοποιούσε σε χαρές αλλά σε λύπες. Ούτε φορέματα ή καινούργια ρούχα δεν αρχινούσαν καθ όλη την διάρκεια του μήνα…
Το έθιμο ωστόσο που επικράτησε ως τις μέρες μας είναι το μαγιάτικο στεφάνι .
Τι συμβολισμούς όμως έχει αυτή η τόσο διαδεδομένη συνήθεια ;Φτιάχνεται σε κύκλο που σαν τέλειο σχήμα απομονώνει το χώρο που περικλείει από τον υπόλοιπο. Τον προστατεύει από κακόβουλες δυνάμεις. Το στεφάνι πολλές φορές καλύπτει και προστατεύει το κεφάλι που είναι το πιο ευαίσθητο ανθρώπινο μέλος και κέντρο της νόησης .Κρεμιέται στην πόρτα του σπιτιού κι έτσι μέσα σ αυτό εισχωρούν μόνο τα καλά .
Ένα κλαδί ελιάς δηλώνει την αγάπη, συμβολίζει την οικογένεια και την φιλία. Ένα κλαδί με αγκάθια προστατεύει από το κακό κάθε σπίτι. Βάζουν πάντα ένα σκόρδο , σύμβολο αποτροπής και προστασίας από το κακό μάτι…Το καρπισμένο στάχυ συμβολίζει την καρποφορία της γης .Τα λουλούδια της εξοχής συμβολίζουν την αναγέννηση της φύσης και την απομάκρυνση των πνευμάτων.
Μα πάνω απ΄όλους τους συμβολισμούς και τις προλήψεις τούτη η μέρα είναι μια ευκαιρία για βόλτα στην εξοχή , στη φύση .Για μια εκδρομή, για την ανάγκη μας να αντλήσουμε ζωή από την ίδια τη γη και νοιώσουμε την αναγέννησή της , να καταλάβουμε την γιορτή που μόνη της έχει φροντίσει να μας οργανώσει, προσφέροντας απλόχερα τα δώρα της , τα ίδια της τα παιδιά , τα λουλούδια, τα χόρτα, τους ώριμους καρπούς και την ομορφιά που χιλιάδες πίνακες ζωγραφικής, ποιήματα και πεζογραφήματα έχουν προσπαθήσει να αποδώσουν αιώνες τώρα …
Καλό μήνα… Καλή πρωτομαγιά !!!
Μπετεινάκη Ελένη
Πηγές:
Μέγας Γ.Α. « Ελληνικαί εορταί και έθιμα της λαϊκής λατρείας », Αθήνα 1956
Ψιλάκης Νίκος: Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη, εκδ. Καρμάνωρ 2005
Δημοσιεύτηκε στο cretalive.gr στις 1 Μαϊου 2013 : http://www.cretalive.gr/culture/view/o-mhnas-twn-dojasiwn/79583